Ấn phẩm "Tiếng cười" của tác giả Henri Bergson, bản dịch của Phạm Xuân Độ, do Trung Tâm học liệu xuất bản năm 1974. Sách đang được lưu giữ tại Quán Sách Mùa Thu có tình trạng đẹp đủ bìa gáy, dày 168 trang, ruột đẹp, lõi chắc chắn.
--------------------------------------------------
Cuốn sách này gồm có ba bài báo, mà trước kia tôi đã đăng trong Tạp Chí Ba-Lê (Revua ve Paris), về tiếng cười, hay nói đúng hơn, về cái cười do riêng hài tính gây nên. Sau này, khi tôi tập trung các bài ấy đề xuất bản thành sách, tôi đã tự hỏi không biết có cần phải khảo sát cặn kẽ ý kiến của tiền nhân và nêu ra một cuộc bình luận xác đáng về những lý thuyết liên quan đến tiếng cười không. Tôi thấy rằng: cách trình bày như thế sẽ vô cùng phức tạp, và phải biên chép thành một cuốn sách lớn, không phù hợp với trình độ quan trọng của vấn đề. Vả chăng, mỗi khi một tỉ dụ làm cho tôi nghĩ tới, thì tôi đã thảo luận một cách minh giải hay ám tàng, tuy là ngắn ngủi, về các định nghĩa chính của sự hài hước. Vì vậy, tôi chỉ cho in lại các bài đã đăng báo, kèm theo một danh sách ghi chép các tác phẩm chính đã xuất bản, trong vòng 30 năm vừa qua, về hài tính.
Từ đó tới nay, một số tác phầm khác đã được ra mắt độc giả về cùng một đề tài. Nhân đây, danh sách in sau đây có phần dài hơn danh sách cũ. Nhưng về nội dung cuốn sách, thời tuyệt nhiên không có chi thay đổi. Vẫn biết các tập khảo luận mới kia làm sáng tỏ nhiều điềm về vấn đề cười. Nhưng phương pháp của tôi chỉ tìm hiểu các phương sách "chế tạo ra hài hước", nên khác hẳn phương pháp thường được áp dụng, và nhằm mục đích tóm tắt các tác dụng của hài hước trong một công thức rất rộng rãi và rất giản dị. Hai loại phương pháp ấy không có gì là mâu thuẫn; song tất cả cái gì do loại thứ hai có thể cống hiến, đều không hề động chạm đến các thành tích của loại thứ nhất; và theo thiển ý, thì chỉ có phương pháp thứ nhất này, mới có tính cách tinh vi và chính xác của khoa học. Đó cũng là một điểm, mà tôi xin độc giả lưu ý tới, trong bản phụ lục, kèm theo cuốn sách này.
Ba-lê, tháng Giêng năm 1924.
H. B.
